Ả Rập Xê Út chạy theo giấc mơ về một nền kinh tế phi dầu mỏ

Ả Rập Xê Út chạy theo giấc mơ về một nền kinh tế phi dầu mỏ

Trong khoảng hơn một tháng trở lại đây, rõ ràng Ả Rập Xê Út đang được hưởng lợi từ căng thẳng địa chính trị Nga-Ukraine. Nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới này đang thu về lợi nhuận khủng từ việc giá nhiên liệu tăng. Ngoài ra, nhu cầu cải thiện sản lượng và kìm hãm đà tăng phi mã của dầu cũng khiến các quốc gia phương Tây cố gắng tìm kiếm mối quan hệ tốt hơn với Ả Rập Xê Út. Theo tờ DW, đây là một trong những quốc gia sản xuất dầu có thể tăng sản lượng nhanh chóng. Tuy nhiên, viễn cảnh này được cho là sẽ không kéo dài và Ả Rập Xê Út biết điều đó. 

Mới đây, một vị giám đốc điều hành tại Ả Rập Xê Út đã giải thích một cách hài hước về quỹ đạo kinh tế của nước mình như sau: "Ông tôi cưỡi lừa đi làm. Bố tôi lái Mercedes đi làm, còn tôi lái Lamborghini. Thế nhưng đến đời con trai tôi, chắc có lẽ nó sẽ lại phải quay lại cưỡi lừa”. 

THAM VỌNG

Thực tế, 80% doanh thu xuất khẩu của Ả Rập Xê Út đến từ dầu mỏ và chúng chiếm khoảng 40% tổng sản phẩm quốc nội (GDP). Tuy nhiên, với tốc độ khai thác hiện tại, các nhà phân tích dự báo trữ lượng dầu của Ả Rập Xê Út sẽ chỉ còn kéo dài thêm 60 năm nữa. Ngoài ra, theo báo cáo hồi năm 2020 của Brookings Institute, "trong trung hạn, doanh thu từ dầu mỏ ​​sẽ giảm cùng với nhu cầu toàn cầu, bắt đầu từ khoảng năm 2040 nếu không muốn nói là sớm hơn’’.

Điều này một phần đến từ việc các quốc gia phương Tây đang nỗ lực từ bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch, nhất trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị Nga-Ukraine gia tăng. Châu Âu đang muốn giảm sự phụ thuộc vào các nhà cung cấp nhiên liệu hóa thạch lớn, chẳng hạn như Nga và cả Ả Rập Xê Út.

Ả Rập Xê Út chạy theo giấc mơ về một nền kinh tế phi dầu mỏ

Nhằm đối phó với kịch bản trên, chính phủ nước này đang cố gắng đa dạng hóa các hoạt động kinh doanh nhằm thoát khỏi sự phụ thuộc dầu mỏ vốn đã tồn tại trong nhiều thập kỷ. Một chiến lược mang tên "Tầm nhìn 2030" đã được công bố hồi năm 2016 nhằm tập trung phát triển các lĩnh vực dịch vụ ngoài dầu mỏ. Trong đó, điểm nhấn là kế hoạch xây dựng Neom - một thành phố sinh thái khổng lồ lớn gấp 33 lần New York. Ngoài ra, Ả Rập Xê Út cũng hướng tới cải thiện điều kiện kinh doanh, nâng cao dịch vụ công và tăng cường du lịch tôn giáo.

Nỗ lực trên cuối cùng đã được đền đáp. Hồi tháng 5, nước này cho biết hoạt động xuất khẩu phi dầu mỏ đã tăng 29% sau 3 tháng đầu năm, đạt khoảng 21 tỷ USD. Thứ hạng trên Chỉ số phát triển du lịch của Diễn đàn Kinh tế Thế giới cũng được cải thiện. Cụ thể, so với năm 2019 với vị trí thứ 43, Ả Rập Xê Út đã đứng thứ 33 vào năm 2021.

"Ở hầu hết các quốc gia vùng Vịnh, nỗ lực đa dạng hóa nền kinh tế đang được thực hiện với tốc độ nhanh hơn những thập kỷ trước. Ả Rập Xê Út đã đạt được những bước tiến lớn", Nader Kabbani, chuyên gia về phát triển kinh tế của Hội đồng các vấn đề toàn cầu ở Trung Đông có trụ sở tại Qatar cho biết. 

Ngoài ra, sau gần 3 thập kỷ, tỷ lệ doanh thu từ dầu mỏ/GDP của nước này cũng đã giảm xuống. Theo các nhà nghiên cứu từ Trung tâm nghiên cứu và ứng dụng dầu mỏ Hoàng gia Abdullah, tỷ lệ này đã giảm từ mức 65% vào năm 1991 xuống khoảng 42% vào năm 2019. Các hoạt động phi dầu mỏ được dự báo sẽ tiếp tục tăng trưởng với tốc độ trung bình khoảng 3,2%/năm trong vài năm tới.

VẪN CÒN QUÁ SỚM ĐỂ NÓI TRƯỚC ĐIỀU GÌ 

Neom, Ả Rập Xê Út

Tuy nhiên, theo Manfred Stamer, chuyên gia cấp cao của công ty bảo hiểm tín dụng thương mại Allianz Trade, vẫn còn quá sớm để khẳng định "Tầm nhìn 2030" sẽ thành công. Dự án này kéo dài 14 năm và mới chỉ gần một nửa thời gian trôi qua. 

"Trong 6 năm qua, tỷ lệ phần trăm thực tế mà dầu mỏ và các hoạt động kinh tế phi dầu mỏ trên GDP của Ả Rập Xê Út ít nhiều vẫn giữ nguyên. Vì vậy, ngay bây giờ, việc hoàn thành tất cả mục tiêu vào năm 2030 là không thực tế", Stamer nói. 

Ngoài ra, theo Umud Shukri, một chuyên gia an ninh năng lượng tại Mỹ, một số dự án tham vọng như thành phố Neom sẽ cần lượng vốn đầu tư lớn từ nước ngoài. 

"Ả Rập Xê Út có tiềm năng hoàn thành các dự án. Giá dầu cao đang giúp tạo ra nguồn vốn nhưng họ cũng sẽ cần tài chính và công nghệ nước ngoài", ông lưu ý.

Theo DW, từ năm 2016 đến năm 2021, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Ả Rập Xê Út gần như giảm một nửa. Dòng vốn bắt đầu bắt đầu tăng trở lại vào cuối năm 2021 song vẫn chưa rõ liệu đây có phải là xu hướng trong tương lai hay không.

Chính vì vậy, Ả Rập Xê Út vẫn còn rất nhiều thứ cần phải làm. Cuộc sống của các công dân nước này vốn được bảo đảm bằng dầu mỏ trong nhiều thập kỷ, giờ đây, cần được chuẩn bị tốt hơn cho một tương lai phi dầu mỏ. Chính phủ cũng cần tạo điều kiện cho môi trường kinh doanh được cải thiện và hạn chế các quyết định mang tính bất thường.

Du lịch tôn giáo chiếm khoảng 20% ​​thu nhập quốc dân không liên quan đến dầu mỏ tại Ả Rập Xê Út

"Điều này sẽ dỡ bỏ các rào cản đối với sự phát triển của khu vực tư nhân và hỗ trợ các ngành công nghiệp có thể tạo ra việc làm năng suất cao, trả lương cao", ông Kabbani thuộc Hội đồng Trung Đông cho biết. 

Tháng 4 năm nay, chính phủ Ả Rập Xê Út tuyên bố kế hoạch thành lập nhà máy sản xuất xe điện đầu tiên nhằm hiện thực hóa tham vọng 30% tổng số ô tô ở thủ đô Riyadh sẽ là những phương tiện thân thiện với môi trường vào năm 2030. Nhà máy sản xuất do công ty Lucid (Mỹ) điều hành, dự kiến hoạt động vào năm 2026 và tạo ra hàng nghìn công việc cho người dân địa phương.

Dẫu vậy, nhà máy của Lucid sẽ phụ thuộc nhiều vào chính phủ Ả Rập Xê Út - quốc gia đã đồng ý mua tới 100.000 chiếc ô tô. Ngoài ra, 61% cổ phần của Lucid thuộc sở hữu của quỹ đầu tư của chính phủ vốn đang hoạt động rất tốt nhờ đà tăng của giá dầu.

Theo CNN, giá dầu thô Brent hồi đầu tuần trước đã tăng vọt lên 124 USD, mức cao nhất kể từ đầu tháng 3. Đà tăng diễn ra sau khi EU thông báo sẽ cắt giảm 90% lượng nhập khẩu dầu của Nga vào cuối năm nay.

Sau đó, giá dầu giảm nhẹ về mức khoảng 117 USD khi giới đầu tư kỳ vọng vào chính sách tăng sản lượng của OPEC. Tuy nhiên, những điều này là không đủ để xoa dịu tâm lý căng thẳng của người tiêu dùng trên toàn cầu. 

Theo: DW, CNN 

Vũ Anh